کتاب «تفکر سیستمی برای تغییر اجتماعی: راهنمای کاربردی برای حل مسائل پیچیده، جلوگیری از عواقب ناخواسته و دستیابی به نتایج پایدار» نوشته دیوید پیتر استرو (2015) توسط علی اصغر سعدآبادی و ندا آرامی پور ترجمه شده و در انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) منتشر شده است.
کتاب «تفکر سیستمی: مدیریت آشفتگی و پیچیدگی؛ پلتفرمی برای معماری کسب و کار» با عنوان «Systems thinking : managing chaos and complexity : a platform for designing business architecture» توسط جمشید قراجه داغی نوشته شده و سهراب خلیلی شورینی به ترجمه آن پرداخته است. این کتاب توسط انتشارات سازمان مدیریت صنعتی در سال 1395 منتشر شده است.
چندین جریان در زمینه تفکر سیستمی فعالیت می کنند که دو مورد از آنها شهرت بیشتری دارند. اولی با عنوان پویایی شناسی سیستم شناخته می شود و نقطه کانونی آن در دانشگاه ام.ای.تی قرار دارد و افرادی همچون جی فارستر، پیتر سنگه، جان استرمن و دانلا میدوز، صاحب نام های این جریان هستند، دومی با عنواینی همچون طراحی آرمانی و برنامه ریزی تعاملی شناخته شده و توسط مولفانی همچون چرچمن، راسل ایکاف وجمشید قراچه داغی نمایندگی می شود. این کتاب در بخش مبانی ، دیدگاههای هر دو گروه را ارائه می کند اما در بخش ابزارها و روش ها، بر پویاشناسی سیستم ها تمرکز دارد.
ما می‌توانیم به پدیده‌های جهان با استفاده از دو نگرش ایستا و پویا نگاه کنیم. در نگرش ایستا به جهان در یک مقطع زمانی مشخص نگاه می‌شود. در نگرش پویا، به پدیده‌ها و رخدادها در طول زمان نگاه می‌شود. نادیده گرفتن پویایی ذاتی پدیده‌ها باعث گرفتن تصمیمات ضعیفی می‌شود که به جای حل مسئله، مسائل جدیدی را ایجاد می‌کند و به چالش‌های موجود پروبال می‌دهد.
کتاب سیستم و تفکر سیستمی (نظریه و عمل بنیادی) به این موضوع می‌پردازد که جامعه‌ی بشری از مراحل «پیشاصنعتی»، با محوریت «ماده»، و «صنعتی»، با محوریت «انرژی»، عبور کرده و به مرحله‌ی «پساصنعتی»، با محوریت «اطلاعات»، رسیده است؛ دورانی که در آن به جای «ماشین» عصر صنعتی، «سیستم» عصر پساصنعتی حاکمیت دارد. «ماشین» عصر صنعتی فقط شامل «سخت‌افزار» و فاقد روح بود و تنها با استفاده از انرژی کار می‌کرد. در صورتی که «سیستم» عصر پساصنعتی در کنار سخت‌افزار، شامل «نرم‌افزار» ــ به‌عنوان نوعی روح ــ نیز هست و علاوه بر انرژی، اطلاعات را نیز به روش‌های بسیار مؤثرتری از گذشته به‌کار می‌گیرد. مطالعه‌ی تاریخ نیز نشان می‌دهد تحولاتی که بشریت را به پیشرفت‌های حیرت‌انگیز امروز رسانده است، از زمان محور قرارگرفتن «انرژی» (عصر صنعت) شروع شده و با آغاز محور قرارگرفتن «اطلاعات» (عصر پساصنعت) به اوج خود رسیده است. (+)
کتاب «تفکر سیستمی: کل‌گرایی خلاق برای مدیران» با نام بلندتری تحت عنوان «رویکردهای سیستمی، نقد و بررسی آنها و کاربردشان در مدیریت و ارزیابی کارآمدی آن در مدیریت جامعه و سازمان» توسط مایکل سی جکسون (Michael C. Jackson) نوشته شده و توسط تقی ناصر شریعتی ترجمه و در انتشارات سازمان مدیریت صنعتی به چاپ رسیده است. البته ترجمه دیگری از این کتاب وجود دارد که توسط علی محمد احمدوند و غلام جاپلقیان ترجمه و در موسسه انتشاراتی جهان جام جم منتشر شده است. (+) اما ترجمه سازمان مدیریت صنعتی دقیق‌تر است.
در این کتاب دنیس شروود (Dennis Sherwood) که تجربه زیادی به عنوان مشاور شرکت های بزرگ در پروژه های اجرایی و استفاده از تفکر سیستمی در عمل دارد، بر دو ابزار اصلی تفکر سیستمی یعنی نمودارهای علی- حلقوی و پویایی شناسی سیستم ها تمرکز می کند و به طور جامعه همراه با مثال های کاربردی به تفهیم نحوه استفاده از آن می پردازد. از ویژگی های این کتاب عمیق شدن در چگونگی ترسیم نمودارهای علی- حلقوی و تاکید بر تفکر بازخوردی حلقه بسته می باشد. نویسنده پس از بررسی کامل و ذکر مثال های جامع و کاربردی، این نمودارها و مفاهیم را مبنایی برای مدل سازی کامپیوتری قرار داده و با استفاده از نرم افزار رفتار متغیرهای اصلی مثال ها و مطالعه های موردی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است و مجموعه کاملی را رقم زده که می تواند برای مخاطبان بسیار جذاب و مفید باشد.
راسل اکاف (یا راسل ایکاف) نظریه‌پرداز سازمانی، مشاور، و استاد بازنشسته علوم مدیریت مدرسه وارتون، دانشگاه پنسیلوانیای اهل ایالات متحده آمریکا بود. اکاف در زمینه تحقیق در عملیات، تفکر سیستمی و دانش مدیریت از پیشگامان بود.
گاهی برای توسعه شایستگی‌های سازمانی به دنیال تغییر هستید. گاهی نیز می‌خواهید محیط کاری خلاق و با نشاط ایجاد کنید تا بهترین افراد را جذب یا حفظ کنید. برخی مواقع نیز تغییر برای بقای سازمان است. در اغلب شرکت‌های جهان، هر سه تغییر مطرح است. سازمان‌ها و جوامعی که توان تغییر مناسب را نداشته باشند، نسبت به سایر مجموعه‌های مشابه خود ضعیف می‌شوند یا از بین می‌روند. از طرفی تغییر و تحول مناسب در مجموعه‌های انسانی پیچیده است.
پیتر سنگه از جمله دانشمندان بزرگ حوزه‌ی تفکر سیستمی است که او را معمولاً در ایران، با کتاب پنجمین فرمان می‌شناسند. وی در سال ۱۹۴۷ در آمریکا به دنیا آمد. مدرک کارشناسی مهندسی را از دانشگاه استنفورد، کارشناسی ارشد در مدل سازی سیستم های اجتماعی و دکترای مدیریت را از دانشگاه MIT اخذ کرد. او هم اکنون مدرس ارشد در مدرسه مدیریت SLOAN در دانشگاه MIT است. (+) او استاد مدرسه مدیریت، عضو هیئت علمی موسسه سیستم‌های پیچیده، و بنیان گذار جامعه سازمانی یادگیرنده است.
